يک اثر خوشنويسی می‌تواند در قالب‌ها و گونه‌‌های مختلفی ارائه شود. هر يک از اين قالب‌ها دارای اصول و شرايط خاصی است که بايد از سوی هنرمند رعايت شود تا نتيجه صحيح به‌دست آيد. اين قالب‌ها عبارتند از: سطر، دو سطر، سياه مشق، چليپا، کتابت، قطعه، کتيبه.
طی ساليان اين قالب‌های متعدد برای ترکيب کلمات و حروف ايجاد شدند و هنرمندان، آيات قرآنی و متون ادبی و علمی و اشعار زيبا را در اين قالب‌ها نوشته‌اند و خوشنويسان با وفاداری به اصول اين قالب‌ها آثار بديع و بسيار زيبايی خلق کرده‌اند.
به مجموعه کلمات و جمله‌هايی که روی خط کرسی قرار می‌گيرند، سطر گفته می‌شود. سطر ساده‌ترين قالب برای ارائه نوشته در خوشنويسی بشمار می‌رود و از ارکان مهم آن به حساب می‌آيد. سطر ممکن است يک جمله کامل باشد يا چندين جمله را در خود جای دهد. گاهی نيز ممکن است جمله کامل هم نباشد. بنابراين تعداد سطرها در يک صفحه را، خط کرسی‌های موجود در آن صفحه مشخص می‌کنند.
اصول و ضوابط کلی سطر شامل دو قسمت مهم مفردات سطر و ترکيب سطر می‌شود. مفردات سطر اجزای سطر است؛ شامل حروف، کلمات و اتصالات؛ که بکارگيری قواعد حروف و کلمات انجام می‌گيرد.
خط کرسی يا خط زمينه در يک سطر برای آن‌که چشم به‌خطا نرود و حروف و کلمات در جايگاه خود قرار گيرند، بکار می‌رود. در سطر، بايد فاصله حروف و کلمات يکسان و يکنواخت نسبت بهم نوشته شوند، تا سطر زيباتر و خواناتر شود. معمولاً فاصله بين حروف و کلمات يک سطر، به اندازه يک نقطه قلم است.
معمولاً در هر سطر يک يا دو حرف به‌صورت کشيده نوشته می‌شود. بعضی حروف الفبای فارسی در خط نستعليق می‌توانند به‌صورت کشيده يا مدّ نوشته شوند. برخی خروف خود، قابل کشيدن نيستند؛ اما در اتصال با حروف ديگر قابل کشيدن می‌شوند. مثل حرف غ وقتی به م متصل شود به‌صورت کلمه 'غم' قابل کشيدن خواهد شد. کشيده‌ها برای ايجاد توازن و زيبايی استفاده می‌شوند و شکل‌های متنوعی به سطر می‌بخشند. محل قرار گرفتن آنها براساس تشخيص و سليقه و تجربه خوشنويس، می‌تواند زيبايی اثر را چند برابر کند.
سطرهای خوشنويسي، بويژه نستعليق در آخر به طرف بالا صعود دارد. يعنی يا کمی بالاتر از سطر نوشته می‌شود يا روی کلمه قبل از خود سوار می‌شود، که به اين عمل اتمام سطر گويند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر